قرار داد سلف، قرار دادی است که در آن فروشنده در جهت دریافت وجه نقد، قسمتی از دارای خود را پس از مدت زمانی معلوم به فروش می‌رساند. در واقع خریدار، معادل دارایی خریداری شده را در یک قرار داد سلف که طرفین ملزم به رعایت شرایط آن می‌باشند، به فروش می‌گذارد که به این روند قرار داد سلف می‌گویند. این اوراق در جهت رفع نیاز‌های بازار بورس کالای ایران و کاهش نقدینگی در صنعت توسط دولت تولید شده است. در ادامه تیم مقاله قصد داریم، به تعریف اوراق سلف موازی و این که اوراق سلف چیست بپردازیم، بنابراین با ما همراه باشید.
اوراق سلف چیست؟
قرارداد سلف
معامله سلف یا قرارداد سلف، نوعی دیگر از قرارداد است که افراد یا شرکت‌ها محصولات و کلاهای مورد نیاز خود را از پیش خرید می‌کنند. به طور کلی ماهیت قرارداد سلف به این صورت است که صاحبان کالا، در مدت زمانی معلوم در آینده به طور نقدی دارایی خودشان را به طور نقدی پیش فروش می‌کنند. قرارداد سلف عمکردی برعکس نسیه دارد؛ در نسیه کالا را تحویل می‌گیرید و پس از گذشت مدت زمانی هزینه آن را به فروشنده پرداخت می‌کنید. اما در قرار سلف ابتدا هزینه کالا را پرداخت می‌کنید و بعد از گذشت مدت زمانی معین اجناس خود را تحویل می‌گیرید.
برای درک بهتر این مسئله، شما دارنده یک شرکت بخچال‌سازی هستید و گمان می‌کنید که قیمت موتورهای یخچال در چند ماه آینده افزایش پیدا خواهد کرد. از این رو شما اقدام به پیش خرید موتورهای یخچال مورد نیاز خود می‌کنید و هزینه کامل آن را به شرکت تولید کننده این قطعه پرداخت می‌نمایید. درواقع، شما کالای مورد نیاز چند ماه آینده خود را با قیمت کمتری خریداری کرده‌اید و فروشنده هم هزینه مورد نیاز تولید آن کالا را برای ادامه تولیدات خود دریافت کرده است.
بیشتر بخوانید: نوسان گیری چیست؟
اوراق سلف
قرار داد سلف(Induction Paper)، قرار دادی است که عرضه کننده(فروشنده) در جهت تامین مالی و کمبود نقدینگی اقدام به بستن این قرار داد می‌نماید. اوراق سلف در واقع نوعی صکوک می‌باشد که امنیت بیشتری نسبت اوراق مشارکت دارد که از این رو اوراق سلف بیشتر در جهت تامین نقص مالی شرکت‌ها، جبران کسری بودجه دولت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این اوراق بنا بر قوانین گفته شده در دین اسلام، برای برخی از کالاها همانند طلا و سکه به عنوان دارایی پایه مجاز نمی‌باشد. جهت مقایسه آماری طلا و بیت کوین، این مقاله را از دست ندهید.
مزایا و معایب اوراق سلف چیست؟
مزایا
اوراق سلف هم برای خریدار و هم فروشنده مزایایی به همراه دارد که ابتدا به مزایای خریدار و سپس فروشنده می‌پردازیم. شخص خریدار بر پایه این که کالای خود در آینده با افزایش قیمت روبرو میشود و برای کسب سود بیشتر وارد این معامله میشود. انجام شدن این قرارداد از طریق سازمان‌های نظارتی بازار بورس کلا تضمین میشود. از طرف دیگر، فروشنده سرمایه مورد نیاز خود را برای تولید کالاها و محصولات بدست می‌آورد و همین طور سبب تسریع در چرخه تولیدات یک شرکت یا کارخانه میشود.
معایب
اشخاصی که از قرارداد سلف برای پیش خرید کردن کالاهای مورد نیاز خود استفاده می‌کردند، همیشه با مشکل غیرقابل انتقال بودن آن به غیر روبرو هستند. خریداران می‌بایست تا اتمام زمان ذکر شده در قرارداد، نسبت به دریافت اجناس خود صبر کنند. این موضوع به این معنا است که دریافت کنندگان همیشه با مشکل نقدشوندگی مواجه می‌باشند و نمی‌توانند نسبت به نوسانات بازار واکنشی نشان دهند. علاوه بر این، هیچ بازار ثانویه‌ای برای معامله اوراق سلف وجود ندارد.
قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟
این قرارداد در جهت رفع مشکلاتی که در قرارداد سلف صورت می‌گرفت، طراحی شده است.قرارداد سلف موازی همانند قرارداد سلف می‌باشد، با این تفاوت که خریدار یا فروشنده پیش از رسیدن موعد مقرر در قرارداد، میتواند اجناس را به شخص یا شرکت دیگری واگذار نماید. در این نوع از قرارداد سلف موازی، مشکل نبود بازار ثانویه و همچنین نقدشوندگی نیز رفع شده است. قرار داد سلف موازی از یکی از ابزارهایی می‌باشد که در بازار بورس کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در قرارداد سلف موازی، ناشر یک میزان سود را برای سرمایه‌گذاران در مدت زمان معین فروش ضمانت می‌کند که با افزایش پیدا کردن قیمت دارایی، سود بیشتری به شخص سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد. برای رفع مشکل ریسک نوسانات بازار از دو ابزار در این قرارداد استفاده میشود که در ادامه به توضیح این دو ابزار می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: آموزرش ارز دیجیتال
اختیار خرید تبعی
با استفاده از این ابزار، اخیتار خرید بخشی از دارایی پایه براساس قیمت و زمان قید شده در قرارداد، توسط فروشنده یا شرکت تولیدی به شخص خریدار اعطا می‌گزدد.
اختیار فروش تبعی
در قسمت اوراق سلف گفته شد که تا پایان زمان قرارداد اجازه فروش به خریدار داده نمی‌شود، این مشکل با استفاده قرار سلف موازی برطرف شد. حال اختیار فروش تبعی به همین معنا است، یعنی خریدار اجازه فروش مقدار مشخصی از دارایی خریداری کرده را در موعد مقرر خواهد داشت.
مزایای قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟
در بخش اوراق سلف چیست به معایب این قرارداد اشاره گردید که همه این مشکلات با مطرح شدن قرار داد سلف موازی استاندارد رفع گردید. حال قصد داریم به دیگر مزایای قرارداد سلف موازی بپردازیم.
- معاف از مالیات
- نقدشوندگی به دلیل چرخش بازار تضمین میشود
- مدت قراردادها یک تا دو سال می‌باشد
- خطر ریسک کردن کاهش می‌یابد
- اضافه شدن بازار ثانویه به معاملات
- مشاهده قیمت روزانه و لحظه‌ای کالاها
- کارمزد اندکی برای معاملات
- دارای حداقل سود ضمانت شده براساس رشد قیمت کالا که تا سقف سود قید شده در قرارداد ممکن است افزایش پیدا کند
- افزایش میزان نقدشوندگی
- کم شدن هزینه‌های معاملاتی
- تهیه پشتوانه مالی برای تولیدکنندگان
- امکان واگذاری قرار به اشخاص دیگر
نحوه تهیه اوراق سلف چگونه است؟
برای خریداری اوراق سلف، متقاضیان می‌بایست به کارگذاری‌های معتبر بازار بورس و اوراق بهادار کشور رجوع نمایند و نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کنند. بعد از دریافت کردن کد بورسی، اشخاص بایستی در خواست خرید را به کارگذاری‌های مربوطه اعلام و در آن ثبت نمایند. جهت آشنایی بیشتر با بورس، مقاله بازار بورس چیست را مطالعه کنید.
چه کالاهایی در قالب اوراق سلف قابل ترید هستند؟
دو دسته از کالاها را می‌توان به وسیله اوراق سلف معامله کرد. کالاهایی که امکان انتقال فیزیکی آن‌ها میسر است، مانند: نفت و شمش فولاد، سنگ آهنف ورقه گرم فولاد و…. را می‌توان پیش خرید کرد. دسته بعدی شامل کالاهایی میشود که دولت برای آن‌ها قیمتی تعیین نمی‌کند و محدودیت قیمتی ندارند.
قرارداد آتی چیست؟
نوعی دیگر از قرارداد می‌باشد که فروشنده موظف است در تاریخ معینی که در قرارداد ذکر شده است، مقدار مشخضی از کالایی که خریداری کرده را بفروشد و از سمت دیگر خریدار متعهد میشود آن مقدار مشخص شده از کالا را خریداری نماید. قرارداد آتی یا Future Contract به این صورت است که شخص خریدار نسبت به خرید جنس مورد نیاز خود اقدام به خرید می‌کند و هزینه آن را به هنگام تحویل کالا پرداخت می‌نماید. قرارداد آتی قابلیت فروش کالاهایی را که مالک آن‌ها نیستند را به شخص خریدار می‌دهد و همچنین برای جلوگیری از کلاه‌برداری، یه بیانه یا مبلغی جهت تضمین قرارداد از شخص خریدار گرفته میشود. حال برای شما خوانندگان این سوال شاید پیش آید که تفاوت قرارداد آتی با اوراق سلف چیست، در قسمت بعد به این موضوع خواهیم پرداخت.
فرآیند انجام معاملات ثانویه اوراق سلف موازی چگونه است؟
تا زمان سر رسید قرارداد معاملات اوراق سلف موازی استاندارد به صورت روزانه صورت می‌گیرد. برای انجام فرآیند این معامله ابتدا باید کد بورسی را دریافت کنید و پس از آن باید به کارگازاری مراجعه کنید که در آن عقد قرارداد را انجام دهید به دلیل اینکه این نوع معاملات در سامانه معاملات آنلاین انجام میشود. همچنین برای عقد قرارداد می‌توانید مدارک مورد نیاز را به کارگزاری ارسال کنید که در ادامه فرآیند معاملات را بیان می‌کنیم.
پیش گشایش
در این بازه‌زمانی مشتریان توانایی این را خواهید داشت که سفارش‌های خود را تغییر، ثبت یا حذف کنند. در اصل در این مدت زمان سفارسات اجراء نمی‌شوند بلکه قیمت‌هایی که مشتریان پشنهاد داده‌اند توسط کارگزاران در سامانه معاملاتی وارد میشود.
حراج تک قیمتی
این مرحله به این صورت است که سفارشات وارد شده در سامانه معملاتی مورد بررسی قرار می‌گیرد و قیمتی که امکان بیشترین حجم معاملاتی را دارد پیدا میشود که پس از آن حراج به صورت کاملا پیوسته ادامه خواهد یافت.
حراج پیوسته
این مرحله از زمان گشایش سامانه تا پایان زمان معاملات ادامه دارد و در این مرحله بعد از اینکه قیمت‌های وارد شده با یکدیگر در سامانه‌ی معاملاتی برابر‌سنجی شدند، معامله انجام می‌گیرد.
پایان جلسه معاملاتی
اخرین لحظه از ساعت یک روز معاملاتی می‌باشد که بعد از آن محاسباتی که برای تسویه به کار می‌رود، انجام میشود و با بسته شدن جلسه قیکت پایانی قرار داده میشود.
کاربرد قراردادهای سلف موازی
دولت با استفاده ازاین قرار دادها میتواند تأمین مالی کند که به این صورت است؛ محصولات و تولیدات خود را با استفاده از انتشار اوراق سلف موازی پیش فروش می‌کند و با شروع زمان قرار داد محصولات را به خریداران تحویل خواهد داد. در غیر این صورت محصولات را در بازارهای جهانی با قیمت روز می‌فروشد و به صورت نقد در اختیار کاربران قرار می‌دهد. همچنین خیلی از تولیدکنندگان هستند که با مشکل نقدینگی روبه‌رو هستند که به وسیله‌ی این قراردادها می‌توانند محصولات خود را به صورت نقدی پیش‌فروش کنند و با رفع این مشکل به روند خود در تولید ادامه خواهند که در آخر با رسیدن زمان قرارداد محصولات پیش‌فروش شده را به خریداران خود تحویل می‌دهند
تفاوت قراردادآتی با اوراق سلف چیست؟
قراردادی است که سرمایه‌گذاران بازار بورس کالا علاوه بر این که از افزایش قیمت‌ها سود می‌برند، از کاهش قیمت‌ها نیز سودی کسب خواهند کرد. از این رو قراردادهای آتی نوعی قرارداد دو طرفه محسوب میشود. در قراردادهای آتی برای جلوگیری از کلاه‌برداری مبلغی جهت تضمین قرارداد نزد اتاق پایاپای گداشته میشود و طرفین موظف می‌شوند که در صورت نوسانات قیمتی، وجه تضمینی را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با الگوهای کندل استیک
جمع بندی
همان طور که پیش درباره این که اوراق سلف چیست، گفتیم. اوراق سلف یکی از ابزارهای بازار بورس کالا می‌باشد که در جهت کمبود نقدینگی و تامین سرمایه تولید کالا برای تولید کننده، استفاده می‌گردد. متقاضیان اوراق سلف به طور مستقیم در جهت رفع کمبود نقدینگی در بازار، ارتقاء سطح تولید ملی و رشد اقتصاد کشور قدم بر می‌دارند. با استفاده از اوراق سلف اشخاص و تولیدکنندگان می‌توانند، کالایی را که هنوز تولید نشده است را خریداری یا پیش‌فروش کنند و یا قبل از تولید، آن را به شخص دیگری بفروشند.